Субсидия беру жүйесі өте күрделі екені белгілі. Дегенмен шаруалар мемлекет қолдауынсыз қалмайды. Ауыл шаруашылығына жауапты ведомствоның мәліметінше, көктемгі егін егу және күзгі жиын-терім жұмыстарын жүргізуде фермерлерге қаржы жеткілікті бөлініп жүр. Субсидия бөлуде бәсекеге қабілетті шаруашылықтар басты назарға алынады. Сонымен қатар ортаңқол шаруалар да мемлекет қаржысынан құр қалмайды. Күні кеше Ауыл шаруашылығы вице-министрі мәжіліс депутаттарына субсидиялаудың жаңа қағидаларының жобасын ұсынды. Рүстем Құрманов құжаттың негізгі жаңашылдықтарына егжей-тегжейлі тоқталып, жүйені реформалау жұмыстарына мүдделі мемлекеттік органдардың, сондай-ақ салалық қауымдастықтар мен агробизнестің өкілдері қатысқанын еске салды. Вице-министр қаржы құралдары бойынша субсидиялаудың барлық бағыттары қалып отырғанын, кредиттер мен лизинг бойынша мөлшерлемелер 6%-ға дейін төмендетілгенін, сонымен бірге сақтандыру сыйлықақыларын субсидиялау нормативі 50%-дан 80%-ға дейін ұлғайтылғанын атап өтті. Инвестициялық субсидиялаудың барлық түрлері сақталып, жүйеленді. Сондай-ақ, құрылыс-монтаждау жұмыстарын мемлекеттік қолдау сақталады, алайда облыстық Құрылыс және сәулет басқармаларының қызметкерлерін тұрғызылған объектілерді тексеру жөніндегі мамандар тобына қосу туралы міндетті талап қойылып отыр. Бұл ретте вагондардың құнын және еріген суды жинау үшін жасанды су айдындарын салуды субсидиялау жойылады. Сонымен қатар, сұраныс болмағандықтан, аквапоникалық жылыжай кешенін салу және кеңейту бойынша шығындарды субсидиялау жойылады. ІҚМ үшін қолданыстағы бордақылау алаңдарының толтырылуының орташа деңгейі шамамен 40% құрайтынын ескере отырып, жаңа алаңдарды салуға субсидиялауды алып тастау, ал қаражатты қолданыстағы бордақылау алаңдарын техникалық және технологиялық қайта жарақтандыруға қайта бағыттау ұсынылады, деп толықтырды вице-министр. Мемлекет басшысының бастапқы тұқым шаруашылығын, сондай-ақ қызылша шаруашылығын дамыту жөніндегі тапсырмасын іске асыру үшін арнайы тұқым шаруашылығын субсидиялау нормативтері 80%-ға дейін және қызылша техникасы 50%-ға дейін арттырылады. Жылыжай көкөністерін өндіруді ұлғайту үшін жылыжай кешендерін салу мен кеңейтуге өтемақы үлесі 25%-дан 30%-ға дейін ұлғаяды, бұл маусымаралық кезеңде азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді және көкөніс бағасын тұрақтандыруға көмектеседі. Сондай-ақ, жеміс-жидек дақылдары мен жүзім отырғызу бойынша инвестициялық салымдарды өтеу үлесін 25%-дан 40%-ға дейін ұлғайту туралы шешім қабылданды. Көкөніс қоймаларын құруға және жаңғыртуға инвестицияларды тарту мақсатында тоңазытқыш жабдығы үшін 50%, желдету жабдығы үшін 40% бөле отырып, инвестицияларды өтеу үлесі ұлғайтылатын болады. Мал шаруашылығын субсидиялау шеңберінде сыбайлас жемқорлықтың неғұрлым кіші түрлерін жою ұсынылады, деп атап өтті Рүстем Құрманов. Атап айтқанда, асыл тұқымды малды сатып алу кезінде субсидияларды аванстық төлеммен төлеуден бас тарту жоспарланып отыр. Тұқымдық бұқалар мен қошқарларды жалға алуды субсидиялау, тұқымдық тегіне сәйкес келетін ірі қара малдың импортталған аналық басын сатып алу жойылады. Сондай-ақ, әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларына жатпайтындықтан күркетауық еті мен суда жүзетін құстарды субсидиялау тоқтатылады. Асыл тұқымды мал басын сатып алғанда, шошқа шаруашылығын қоспағанда, барлық қолданыстағы субсидиялау нормативтері өзгеріссіз қалады. Мұнда тұқымның басы үшін өтемақы нормативі құнының 50% құрайды, бірақ 1 басқа 100 мың теңгеден аспайды. Жаңа ережелердің жобасында селекциялық-асылдандыру жұмыстары мәселелерінде фермерлерге көбірек дербестік беру көзделген. Енді ол өз қалауы бойынша көбеюдің кез-келген 3 әдісін таңдай алады: жасанды ұрықтандыру, еркін ұрықтандыру, мамандандырылған жасанды ұрықтандыру құрылымдарының қызметтерін пайдалану. Сонымен қатар, 1 өндірушіге жүктеме зоотехникалық нормаларға сәйкес келеді, яғни фермер өзінің қаржылық мүмкіндіктеріне байланысты өндірушілерді таңдай алады. Бұл тәсіл асыл тұқымды өсірушілер арасындағы бәсекелестікті күшейтуге мүмкіндік береді. Өсімдік шаруашылығында өзгерістер қант саласына әсер етеді. Қант қызылшасын өндіру нормативі тоннасына 15 мың теңгеден 25 мың теңгеге дейін артады. Субсидиялау тиімділігін арттыратын жаңашылдық — 2024 жылдан бастап субсидия алушылар үшін пилоттық режимде қарсы міндеттемелерді енгізу болып табылады. Фермерлер өз өнімдерін ішкі нарыққа нарықтық құны бойынша сатуы керек. Бүгінгі күні субсидиялау қағидаларының барлық жобалары мемлекеттік органдарда келісіледі және жақын арада бекітілетін болады. Өңдеуші кәсіпорындардың ауылшаруашылық өнімін тереңдете өңдеп өнім өндіруі үшін оны сатып алу шығындарын субсидиялау қағидаларын бекіту туралы Түркістан облысы әкімдігінің ауыл шаруашылығы басқармасы «Өңдеуші кәсіпорындардың ауылшаруашылық өнімін тереңдете өңдеп өнім өндіруі үшін оны сатып алу шығындарын субсидиялау қағидаларын бекіту туралы» 2014 жылғы 26 қарашадағы №3-2/615 Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің бұйрығына сәйкес 2023 жылғы 1 сәуірден бастап субсидия алуға өтінімдер қабылдайтынын хабарлаған болатын. Сонымен қатар, 2023 жылға арналған өңдеуші кәсіпорындардың ауылшаруашылық өнімін тереңдете өңдеп өнім өндіруі үшін оны сатып алу шығындарын субсидиялау нормативі айқындалып, қолданыстағы заңнамаларға сәйкес тиісті мемлекеттік органдармен жұмыс жасалынып жатқандығын хабарлады.
