Ауыл шаруашылығы министрлігі Қазақстан аумағынан ІҚМ және ұсақ мал басын жарты жылға әкетуге тыйым салуды, сондай-ақ 12 айдан асқан бұқалар мен 6 айдан асқан қошқарларға сандық шектеулер енгізуді жоспарлап отыр. Бұйрықтардың тиісті жобалары мемлекеттік органдардың келісімінде жатыр. Бұл шаралар бірінші кезекте елдің мал шаруашылығы саласын дамыту үшін қажет. Атап айтқанда, бұрын қолданыста болған осыған ұқсас шектеулер малдың барлық түрлері бойынша аналық мал санының өсу қарқынына қол жеткізуге мүмкіндік берді. Ірі қара мал саны 2,5% өсті, бұл ішкі нарықтың етпен қамтамасыз етілуіне оң әсерін тигізді. Сондай-ақ, ет өңдеу көлемі 7,7% өсіп, 176,7 мың тоннаға жетті. Түркістан облысында мал бордақылаумен айналысатын шаруашылықтар мемлекет тарапынан көрсетіліп жатқан көмектердің игілігін көріп отыр. Биылдан бастап ауыл халқының жағдайын жақсартуға арналған бағдарламаның арқасында мал шаруашылығымен айналысуға ден қойғандар қатары артып келеді. Сондай-ақ, соңғы 5 жылда мал шаруашылығы саласын қолдауға 556 млрд теңге, оның ішінде етті мал шаруашылығын дамытуға 211 млрд теңге бөлінді. Бұған қоса, саланы субсидиялау бөлігінде кейбір өзгерістер жоспарланған. Мысалы, жаңа қағидалар жобасында етті мал шаруашылығындағы қолданыстағы 7 бағыттан 2 бағытты алып тастау көзделген. Атап айтқанда, асыл тұқымды бұқаны ұстауды субсидиялау (бұқалар мен қошқарларды жалға алу) және тұқымдық тегіне сәйкес келетін импортталған аналық ірі қара мал басын сатып алу жойылады. 2022 жылы етті мал шаруашылығы мен қой шаруашылығына арналған субсидияның жалпы көлеміндегі субсидияның аталған түрлерінің үлесі небәрі 4,1% немесе 2,4 млрд теңгені құрады. Бұқалар мен қошқарларды жалға беруді субсидиялау нормасы жоғары сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне байланысты, сондай-ақ сатып алынған асыл тұқымды өсірушінің құнын субсидиялау құралының болуы себебінен алынып тасталды, осылайша бір бағытқа 2 түрлі қолдау құралы бағытталған. Тұқымдық тегіне сәйкес келетін импортталған ірі қара малдың аналық басының құнын субсидиялау нормасы да осындай себеппен алып тасталды. Бұл ретте мал шаруашылығындағы асыл тұқымды мемлекеттік қолдау бойынша қаржыландыру көлемі өзгеріссіз қалғанын атап өту маңызды. Өндірушілерді жалға беруден түсетін субсидияларды және тұқымдық шығу тегіне сәйкес келетін импорттық асыл тұқымды мал құнын жоғарыда аталған қолдау құралдарының есебінен толтыруға болады. Сонымен қатар, жаңа ережелер жобасы фермерлерге өндіріс технологиясы шеңберінде селекциялық-асылдандыру жұмыстарын жүргізу тәсілдерін таңдау мәселелерінде көбірек еркіндік беруді көздейді. Атап айтқанда, фермер өз мүмкіндіктеріне қарай қолайлы көбею әдісін, сондай-ақ ғылыми негізделген нормалар шегінде бір өндірушіге жүктемені таңдай алады. Сонымен қатар, субсидиялаудың жаңа ережелерінің жобасын талқылау барысында фермерлік қоғамдастықтың ұтымды ұсыныстары ескерілді. Атап айтқанда, қағидалардың бастапқы нұсқасынан асыл тұқымды аналық малды еркін жұптастыру кезінде ДНҚ-талдау әдісімен алынған ұрпақтың әкелігін растау міндеттілігі сияқты нормалар алынып тасталды, субсидияланған өндірушінің сақталу мерзімі 24 айдан 18 айға дейін қысқартылды, зоотехникалық нормаларға сәйкес оған мәжбүрлі союды және жоюды қосымша енгізу арқылы жануарлардың шығу нормативтері келтірілді. Етті мал шаруашылығы бөлігінде инвестициялық субсидиялау жөніндегі жаңа қағидалар жобасына келетін болсақ, мұнда ІҚМ үшін жаңа бордақылау алаңдарын салуды субсидиялау алынып тасталды, өйткені бүгінгі күні қолданыстағы алаңдардың орташа толымдылығы шамамен 40% құрайды. Осылайша, босатылған қаражатты қолданыстағы кәсіпорындарды техникалық және технологиялық қайта жарақтандыруға бағыттау көзделіп отыр. Бұған қоса, сыбайлас жемқорлық тәуекелдерінің жоғары болуына байланысты жылжымалы вагондардың құнын субсидиялау бойынша, атап айтқанда, олардың құнының үлкен таралуына және жаңаларының орнына қалпына келтірілген ескі вагондарды жеткізу мүмкіндігіне байланысты норма алынып тасталады. Сондай-ақ ұңғымалар мен ұңғымалар құрылысын субсидиялау бойынша да өзгерістер енгізілді. Бұл Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметтің ұсынымдарына сәйкес сыбайлас жемқорлықтың жоғары тәуекелдерін барынша азайту мақсатында жасалды. Біріншіден, құрылыс үшін пайдаланылатын құрылыс материалдарының сапасына (құбырлардың диаметрі мен қалыңдығы), сондай-ақ лицензиялануы керек мердігерлерге қойылатын талаптар нақтыланған және күшейтілген, бұл фермерлердің мүдделерін жақсырақ қорғауға мүмкіндік береді. Екіншіден, тереңдік сорғыларының, инверторлардың, электр станцияларының құнын олардың құнының үлкен таралуына байланысты субсидиялау нормасы алынып тасталды, бұл заңсыз тіркеуге және субсидияларды алуға жағдай жасады. Екінші жағынан, бұл жабдық бұрғылау мен материалдар құнының аз ғана бөлігін ғана құрайды. Үшіншіден, субсидиялауға жататын ұңғыманың тереңдігін анықтау бойынша норма нақтыланды. Бұрын барлық аймақтар үшін белгіленген 50 метр және құрғақ аймақтар үшін 375 метр тереңдігі өңірлердегі нақты жағдайды толық есепке алмады. Қазіргі уақытта осы норманы, сондай-ақ субсидиялау нормативтерін нақтылау ғылыми және мамандандырылған ұйымдармен бірлесіп әлі де жалғасып жатыр. Ол бойынша соңғы шешім жақын арада қабылданады. Бүгінгі күні субсидиялау қағидаларының жобалары келісу үшін мемлекеттік органдарда қаралуда және жақын арада бекітілетін болады.
